Znacie nas i wiecie, że w naszej działalności duży nacisk kładziemy na ekologię. Dziś - na tydzień przed Światowym Dniem Mokradeł chcemy przybliżyć Wam kwestię mokradeł właśnie. Sami bardzo zdziwiliśmy się, gdy zaczęliśmy wgryzać się w temat, więc domyślamy się, że Wy także będziecie zaskoczeni, gdy przeczytacie np. że osuszone na potrzeby rolnictwa i leśnictwa torfowiska zamieniają się z pochłaniaczy dwutlenku węgla w źródło jego emisji. Gorąco polecamy przeczytanie poniższego tekstu, który przygotowało dla nas Centrum Ochrony Mokradeł. To porcja wiedzy o mokradłach i ich ochronie, która na pewno Wam się przyda.

Chrońmy mokradła – biegiem!

Mokradła stanowiły niegdyś ok. 18% powierzchni Polski. Dziś, wskutek działalności człowieka, niemal wszystkie przestały spełniać swoje funkcje. Ponad 85% torfowisk zostało osuszonych na potrzeby rolnictwa i leśnictwa, zmieniając się z pochłaniaczy dwutlenku węgla w źródło jego emisji do atmosfery. W wyniku regulacji i zanieczyszczenia 80% rzek ma znacząco pogorszony stan ekologiczny i różnorodność siedlisk, a stanu ponad 80% jezior nie można określić mianem dobrego. Gatunki związane z mokradłami należą do najszybciej ginących.

Czym właściwie są mokradła, bagna, torfowiska?

Najbardziej znana definicja mokradeł wywodzi się z Konwencji Ramsarskiej i określa ich mianem: „tereny bagien, błot i torfowisk, a także zbiorniki wodne (zarówno naturalne, jak i sztuczne) o wodach stałych i okresowych, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych (łącznie z wodami morskimi, których głębokość podczas odpływu nie przekracza 6 metrów)”. Mokradłami są zatem nie tylko bagna czy torfowiska, ale też m.in. rzeki i jeziora.

Torfowisko z kolei to obszar występowania złoża torfu i nim pozostaje nawet po osuszeniu. Dlatego torfowiskami są zarówno tereny Biebrzańskiego Parku Narodowego, jak i obszary zmeliorowane na cele rolnicze. Bagna to natomiast żywe, zdrowe, mokre torfowiska, które aktywnie akumulują torf. Występuje na nich zarówno odłożona przez setki czy tysiące lat warstwa torfu jak i roślinność bagienna (torfotwórcza) warunkująca jego dalsze powstawanie. Wszystkie bagna są więc torfowiskami, ale nie wszystkie torfowiska są już bagnami.

Torf jest utworem organicznym, powstałym w warunkach bagiennych niemal wyłącznie z ulegających humifikacji tkanek roślin, gł. mchów torfowców, mchów brunatnych czy turzyc. Torf zawiera co najmniej 30% martwej materii organicznej.

Mimo, że torfowiska zajmują jedynie ok. 3% lądowej powierzchni Ziemi, zawierają ok. 33% całego globalnego węgla glebowego. To 2 razy więcej niż biomasa węgla w zajmujących 1/3 lądów lasach. W torfowiskach Polski zgromadzić można więcej wody niż we wszystkich sztucznych zbiornikach.

Po co chronić mokradła?

Mokradła są kluczowym elementem przyrody, a ich ochrona i przywracanie do naturalnego stanu są niezbędne dla powstrzymania katastrofy klimatycznej i kryzysu różnorodności biologicznej, a także dla zapewnienia zdrowej i bezpiecznej przyszłości nam wszystkim.

Ochrona mokradeł to ochrona zasobów czystej wody, zabezpieczenie przed powodziami, przeciwdziałanie suszom i degradacji gleb, a także regulacja mikroklimatu. Przywrócenie odpowiedniego uwodnienia osuszonym torfowiskom przyczynia się do redukcji emisji gazów cieplarnianych, a odtwarzanie bagien nadrzecznych jest jedynym sposobem, by oczyścić spływającą z pól wodę, zapobiegając przedostawaniu się nawozów rolniczych do rzek. Nie mówiąc już o tym, że z tej samej wody skorzystają zagrożone wyginięciem gatunki roślin i zwierząt. Do tego dochodzi możliwość czerpania radości i inspiracji z obcowania z dziką przyrodą podczas spacerów, biegów czy spływów kajakowych.

Organizacje takie jak Centrum Ochrony Mokradeł chronią naturalne bagna przed zniszczeniem, ale też starają się zwiększyć skalę działań, by zdegradowane, osuszone torfowiska w Polsce odzyskały wodę. Mogą to robić dzięki forsowaniu odpowiednich zmian prawnych, promowaniu tzw. rolnictwa bagiennego, czy pracy w terenie przy zasypywaniu i zatykaniu wykopanych kiedyś rowów odwadniających.

Ty też możesz pomóc w ochronie mokradeł. Jak to zrobić?

• Zgłębiaj wiedzę o obszarach wodno-błotnych, ich roli, zagrożeniach i ochronie. Warto brać udział w wydarzeniach organizowanych w całej Polsce z okazji Światowego Dnia Mokradeł (2 lutego) i śledzić działania takich organizacji jak Centrum Ochrony Mokradeł (strona www, profil na Facebooku). Dziel się zdobytą wiedzą np. w swoich mediach społecznościowych.
• Poznaj mokradła w najbliższej okolicy, np. podczas treningów biegowych. Bądź ich rzecznikiem i reaguj, gdy zauważysz zagrożenie. Poinformuj o niepokojącej sytuacji lokalną organizację przyrodniczą lub Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska.
• Zaangażuj się w wolontariat. Zapisując się na newsletter Centrum Ochrony Mokradeł dowiesz się o akcjach czynnej ochrony przyrody czy wiosennym liczeniu żurawi, w których możesz uczestniczyć.
• Wybieraj w sklepie ogrodniczym podłoża bez torfu lub wytwarzaj własny kompost.
• Zabagniaj! Jeśli posiadasz tereny, na których znajdują się mokradła, zadbaj o ich właściwe uwodnienie. W razie potrzeby zgłoś się po poradę do lokalnej organizacji przyrodniczej.
• Wrzuć pieniądze w bagno – wesprzyj organizacje, których misją jest ochrona i odtwarzanie mokradeł. Przekaż darowiznę lub 1,5% podatku. Więcej informacji i możliwości znajdziesz na stronie: www.bagna.pl/fundusze.

Chcesz wiedzieć jeszcze więcej o mokradłach i ich ochronie? Zajrzyj na stronę Centrum Ochrony Mokradeł: www.bagna.pl.

fot. Kacper Kirklewski